Przepisy prawa dają możliwość zasądzenia na rzecz najbliższych członków rodziny bezpośrednio poszkodowanego przez delikt (np. wypadek drogowy) odpowiedniego zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w związku ze śmiercią poszkodowanego. Wspomniani członkowie rodziny są pośrednio poszkodowani przez zdarzenie. Warunkiem koniecznym jest wykazanie, że osoba domagająca się zadośćuczynienia jest najbliższym członkiem rodziny poszkodowanego, a ponadto, że w związku ze śmiercią poszkodowanego, doznała ona krzywdy.
Pojęcie „najbliższego członka rodziny”
W doktrynie możemy spotkać się zarówno z szerokim jak i wąskim pojęciem „najbliższego członka rodziny”.
Uznać należy, że aktualnie pojęcie „najbliższego członka rodziny” rozumiane jest w przeważającej mierze w szeroki sposób. Pojęcie to ogranicza się nie tylko do rodziców, małżonka, dzieci czy rodzeństwa, ale może dotyczyć również m.in. narzeczonego, partnera, teścia. Za dominujący należy uznać pogląd, zgodnie z którym o tym, czy dana osoba powinna zostać uznana za najbliższego członka rodziny, decydują faktyczne relacje jakie zachodziły pomiędzy zmarłym poszkodowanym, a osobą domagającą się przyznania zadośćuczynienia. Tym samym nie są decydujące ani pokrewieństwo, ani formalnoprawna więź. Ustalenie, czy osoba była najbliższym członkiem rodziny zmarłego polega na ustaleniu czy pomiędzy tymi osobami istniała bliska i pozytywna więź, a więc badany jest charakter rzeczywistych stosunków pomiędzy poszkodowanym pośrednio i poszkodowanym bezpośrednio.
Należy jednak wskazać, że występują również stanowiska opowiadające się za wąskim rozumieniem omawianego pojęcia, a z którym to stanowiskiem o zapłatę zadośćuczynienia mogą wnosić wyłącznie osoby, które formalnie stanowiły członka rodziny poszkodowanego.
Niemniej należy uznać, że obecnie dominuje pogląd wskazujący, że przy badaniu kręgu uprawnionych nie należy odwoływać się wyłącznie do kryteriów formalnych, a badanie faktycznych stosunków. Wykazanie istnienia trwałej, silnej więzi emocjonalnej pozwala na domaganie się przyznania zadośćuczynienia także np. przez macochę, siostrzeńca, wnuka, synową.
Wystąpienie krzywdy
Niezbędną przesłanką domagania się przyznania zadośćuczynienia za śmierć najbliższego członka rodziny jest wykazanie wystąpienie po stronie pośrednio poszkodowanego krzywdy. Pojęcie krzywdy oznacza ujemne przeżycia pozostające w związku przyczynową z utratą najbliższego członka rodziny. Jednocześnie krzywda ta nie musi mieć charakteru trwałego. Rozmiar i trwałość krzywdy będą miały wpływ na wysokość przyznanego zadośćuczynienia w sprawie.
Odpowiednie zadośćuczynienie
Przyznane zadośćuczynienie ma być odpowiednie. Sąd ustalając wspomnianą kwotę powinien uwzględnić całokształt okoliczności danej sprawy. Badane kryteria to m.in. długotrwałość cierpień psychicznych poszkodowanego, intensywność więzi jaka łączyła bezpośrednio i pośrednio poszkodowanego, poczucie osamotnienia, to czy w związku z utratą członka rodziny poszkodowany stał się osobą samotną, jak zdarzenie wpłynęło na pozostałe sfery życia poszkodowanego. Należy podkreślić, że są to wyłącznie przykładowe kryteria, albowiem każda sprawa jest inna i z uwagi na co może zaistnieć konieczność oceny przez Sąd również innych kwestii.
Utrata najbliższego członka rodziny a uszczerbek na zdrowiu
Nie można wykluczyć również w sytuacji, w której z uwagi na utratę najbliższego członka rodziny poszkodowany dozna uszczerbku na zdrowiu. W sytuacji wystąpienia wspomnianego rozstroju zdrowia oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy wspomnianym rozstrojem zdrowia a utratą najbliższego członka rodziny, należy uznać, że po stronie poszkodowanego powstaje uprawnienie do domagania się odszkodowania i zadośćuczynienia z art. 444 i 445 k.c.
Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienie w oparciu o art. 448 k.c. w zw. z art. 24 k.c.
W sytuacji jeżeli śmierć najbliższego członka rodziny nastąpiła w wyniku zdarzenia szkodowego, mającego miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku wówczas roszczenia poszkodowanego winny być formułowane w oparciu o przepisy prawa dotyczące naruszenia dobra osobistego poszkodowanego. Uznaje się bowiem, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje roszczenie na podstawie regulacji art. 448 i 24 k.c. za krzywdę doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 roku, stanowiącą następstwo naruszenia deliktem prawa poszkodowanego do życia w pełnej rodzinie czy też prawa do więzi z poszkodowanym, a która to więź przez zdarzenie została naruszona. Poszkodowany domagając się świadczenia w oparciu o w/w regulację winien wykazać, że w związku ze zdarzeniem doszło do naruszenia wspomnianego dobra osobistego.
Za trafne należy uznać wprowadzenie przez ustawodawcę regulacji art. 446 § 4 k.c. Brak wspomnianej regulacji niewątpliwie budził wiele trudności po stroni poszkodowanych, albowiem osoba poszkodowana była zobowiązana, jak już wskazana, do wykazania, że w związku z utratą najbliższego członka rodziny doszło do naruszenia dobra osobistego.
Należy podkreślić, że każda sprawa wymaga odrębnej analizy. Zapraszamy do kontaktu.