Upadłość konsumencka winna być prowadzona w taki sposób, aby umożliwić umorzenie zobowiązań osoby, która postanowiła ogłosić swoją upadłość. Po nowelizacji przepisów ustawy prawo upadłościowe postępowanie w przedmiocie upadłości konsumenckiej przyjmuje funkcję windykacyjną, a ustalenie planu spłaty ma być zasadą. Istnieje jednak możliwość zakończenia tego postępowania poprzez warunkowe umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty. Jakie skutki dla upadłego rodzi taki sposób zakończenia postępowania upadłościowego?
Czym jest warunkowe umorzenie zobowiązań bez ustalenia planu spłaty?
Sąd upadłościowy na zakończenie postępowania upadłościowego prowadzonego w stosunku do osoby fizycznej, która nie prowadzi działalności gospodarczej wyda orzeczenie w przedmiocie warunkowego umorzenia zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli, jeżeli z sytuacji osobistej upadłego wynika, że nie jest on w stanie wykonać jakiegokolwiek planu spłaty, a sytuacja ta nie ma charakteru trwałego. W opisanej sytuacji w okresie pięciu lat od daty prawomocności orzeczenia Sądu o warunkowym oddłużeniu upadłego każdy z wierzycieli bądź osoba w stosunku do której toczyło się postępowania upadłościowe może wystąpić do Sądu o ustalenie planu spłaty, jeżeli sytuacja osobista upadłego uległa poprawie w taki sposób, że przeminęły tymczasowe przeszkody, które uniemożliwiały ustalenie i wykonanie planu spłaty wierzycieli. W okresie warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty wierzycieli na upadłym ciąży szereg obowiązków. Należy jednak wskazać, że w sytuacji, gdy w okresie pięciu lat od dnia prawomocności postanowienia w przedmiocie warunkowego umorzenia zobowiązań żaden z podmiotów do tego uprawnionych nie złoży wniosku o ustalenie planu spłaty wierzycieli, to umorzenie wraz z upływem tego okresu staje się bezwarunkowe, tym samym wszelkie zadłużenia powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości podlegają umorzeniu z mocy samego prawa wraz z upływem powołanego terminu.
Obowiązki upadłego w okresie warunkowego oddłużenia
Okres warunkowego oddłużenia upadłego trwa pięć lat i liczony jest od daty prawomocności postanowienia kończącego postępowanie upadłościowe. W okresie tym ustawodawca nakłada na upadłego szereg obowiązków. Przede wszystkim upadły jest zobowiązany do tego, aby w powołanym okresie nie dokonywał czynności prawnych, które dotyczą jego majątku, a które to mogłyby pogorszyć jego sytuację finansową. Oznacza to, że na upadłego zostają nałożone pewne ograniczenia związane ze swobodą w rozporządzaniu składnikami jego majątku. W szczególnych przypadkach sąd upadłościowy może jednak wydać zgodę na dokonanie takiej czynności. W okresie warunkowego oddłużenia upadły zobowiązany jest także składać Sądowi każdego roku do końca kwietnia sprawozdanie ze swojej sytuacji finansowej, a także zawodowej za rok poprzedni. Sprawozdanie to musi obejmować osiągnięte przychody, a także składniki majątkowe jakie zostały nabyte przez upadłego o wartości powyżej przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw według GUS, a także wykazać swoje możliwości zarobkowe oraz wydatki związane z utrzymaniem własnym oraz rodziny. Do takiego sprawozdania należy załączyć także kserokopię deklaracji podatkowej za okres, którego dotyczy sprawozdanie finansowe.
Skutki niedopełnienia obowiązków w okresie warunkowego oddłużenia
Należy wskazać, że uchybienie powołanym obowiązkom pociąga za sobą dalece niekorzystne skutki dla upadłego. Skutki niedopełnienia obowiązków upadłego w okresie warunkowego oddłużenia wywołują działania polegające na:
- niezłożeniu przez upadłego sprawozdania finansowego;
- podaniu w sprawozdaniu finansowym informacji nieprawdziwych, w tym przede wszystkim informacji o uzyskanych przychodach oraz nabytych składnikach majątku;
- dokonaniu czynności, które mogłyby pogorszyć jego sytuację majątkową bez zgody Sądu;
- ukrywaniu majątku bądź dokonanie czynności, która została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Dopuszczenie się wyżej wymienionych uchybień powoduje uchylenie postanowienia Sądu upadłościowego w przedmiocie warunkowego oddłużenia. Wówczas dochodzi do najbardziej niekorzystnej dla upadłego sytuacji, która skutkuje zakończeniem postępowania upadłościowego bez umorzenia zobowiązań powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości konsumenckiej. Należy jednak wskazać, że do takiej sytuacji nie dojdzie, gdy uchybienie obowiązkom było nieznaczne bądź odstąpienie od uchylenia postanowienia o warunkowym oddłużeniu upadłego uzasadnione jest względami słuszności lub względami humanitarnymi.
Przez cały okres trwania warunkowego umorzenia zobowiązań bez ustalenia planu spłaty upadły chroniony jest w ten sposób, że w stosunku do niego wierzyciele nie mogą wszcząć postępowania egzekucyjnego, którego przedmiotem miałoby być zadłużenie upadłego powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości.